Odtworzone ogrody królewskie są kolejną atrakcją dla turystów odwiedzających Wzgórze Wawelskie.
Prace badawcze, projektowe, a następnie odtwarzanie miejsca królewskiej rekreacji - to wszystko trwało od 1999 roku. Ogrody zostały oddane dla zwiedzająych 16 czerwca 2015 roku.
Dzisiaj opowiemy o ogrodach na Wawelu, gdzie gościliśmy
pod koniec czerwca br.
Pokażemy jak wyglądają obecnie.
Fot. 1. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras dolny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Rosną tam zioła, kwiaty, winorośl i drzewa owocowe.
Za czasów Bony Sforzy (1494-1557), od 1518 roku Królowej Polski, uprawiano na Wawelu rośliny w rabatach, o czym świadczą dane archiwalne.
W trakcie badań archeologicznych na górnym tarasie wzgórza wawelskiego odkryto ceglane ścieżki charakterystyczne dla okresu renesansu, uznane za pozostałości miejsc, gdzie mogły znajdować się właśnie te uprawy.
Badania wykazały, że na badanych rabatach rosły między innymi: bazylia, majeranek, rozmaryn, marzanka.
Fot. 2. Ogrody na Wawelu (taras górny). Widok obszaru odkrywki archeologicznej
z 2003 r. - prostokątne obszary wypełnione glebą i otoczone ceglanymi ścieżkami,
fot. A. Walanus, źródło: „Renesansowe ogrody królewski na Wawelu. Palinologiczne badania ogrodów na górnym tarasie”
Podczas prac archeologicznych w części tarasu górnego natrafiono na relikty potwierdzające istnienie w tym miejscu ogrodu kwiatowo-ziołowego już około 1540 r.
Fot. 3. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras górny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Ślady te pozwoliły na zrekonstruowanie układu wymienionych ceglanych ścieżek i regularnych rabat. Ze wzmianek historycznych wynika, że były tam także „skrzynie”, więc współcześnie stworzono tzw. rabaty skrzyniowe.
Fot. 4. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras górny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Fot. 5. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras górny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
W ogrodzie na górnym tarasie rosną m.in.: bukszpan, lawenda, kocimiętka, krwiściąg, melisa, miodunka, ruta, rozmaryn, szałwia i rośliny ozdobne m.in. róże francuskie – odmiana uprawiana od kilku wieków.
Fot. 6. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras dolny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Nowocześnie wykształcona Bona prawdopodobnie znała pełne rycin zielniki, rejestrujące znany i nowo poznawany świat roślin. Wiadomo też, że oddawała się typowym dla epoki pasjom kolekcjonerskim.
Sprowadziła do Polski nieznane dotąd rośliny, chociażby wonny tymianek nazywany „włoską macierzanką”.
Fot. 7. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras dolny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Nazwa „włoszczyzna” przeszła do polskiego słownictwa właśnie od czasów Bony, która wprowadziła do polskiej kuchni wiele nieznanych przedtem warzyw, pochodzących z Włoch (m.in. pomidory, kalafior, karczochy, fasola szparagowa, brokuły, sałata, szpinak) - stąd „włoszczyzna”. Tak więc i dzisiaj, kilkaset lat później, kupujemy do zupy „pęczek włoszczyzny”.
Film. Ogrody Królewskie na Wawelu, 28 czerwca 2017 r., autor: Grzegorz Kłos
Zwiedzający mogą zobaczyć, jak królewskie ogrody mogły wyglądać w XVI i częściowo w XVII wieku.
Do położonych we wschodniej części wzgórza ogrodów wchodzi się mijając winnicę.
Fot. 8. Ogrody Królewskie na Wawelu (winnica), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Fot. 9. Ogrody Królewskie na Wawelu (winnica), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Dalej ogrody są podzielone na taras górny, łączący w sobie elementy średniowieczne i renesansowe, oraz dolny – renesansowy.
Fot. 10. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras dolny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Ogród na dolnym tarasie – nazywany niegdyś „ogrodem króla przed łaźnią” jest większy. Znajdują się tam elementy małej architektury ogrodowej: drewniana balustrada i ażurowa altana.
Fot. 11. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras dolny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Tak zwane „partery ornamentowe” nawiązują do czasów renesansu, tworzy je bukszpan oraz rośliny ozdobne i ziołowe.
W dalszej części jest młody sad obsadzony jabłoniami.
Fot. 12. Ogrody Królewskie na Wawelu (taras dolny), 28 czerwca 2017 r.,
autor fot.: Grzegorz Kłos
Rewaloryzacja królewskich ogrodów prowadzona w latach 2004-2014 kosztowała 1 mln 427 tys. zł, z czego 1 mln 231 tys. wyniosła dotacja Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.
Więcej zdjęć ogrodu na Wawelu można obejrzeć na podstronie „GALERIA”.
Podziękowania dla Dyrekcji „Muzeum Zamku Królewskiego
na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki” za pomoc w przygotowaniu reportażu, w tym zgodę na publikację materiałów wykonanych przez „Cyfrowe Archiwum Wilanowa i Okolic”.
Grzegorz Kłos
Materiały źródłowe:
1) Dorota Nalepka, „Renesansowe ogrody królewskie na Wawelu. Palinologiczne badania ogrodów na górnym tarasie”, „Architektura. Czasopismo techniczne”, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Zeszyt Nr 19, Kraków 2012.
2) Internet – strony: http://krakow.onet.pl, http://krakow.naszemiasto.pl, http://www.gazetakrakowska.pl, http://ladnydom.pl.
3) Jerzy Ziaja, "Włoszczyzna, trucizna i sumy neapoitańskie - czyli ci nieco o Królowej Bonie", Internet - poloniaviva.eu.
Patron honorowy